Class-11th Economics (NCERT)
Ch- 1
1 'рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХी рдкूрд░्рд╡ рд╕ंрдз्рдпा рдкрд░ рднाрд░рддीрдп рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा'
' рднाрд░рдд рдХा рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡िрдХाрд╕' рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдоूрд▓ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рднाрд░рддीрдп рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдоूрд▓рднूрдд рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиा рдФрд░ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рдмाрдж рд╕े рд╣ुрдП рд╡िрдХाрд╕ рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрдиा рд╣ै।
рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдмाрдж рдХी рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдХो рд╕рд╣ी рд░ूрдк рдоें рд╕рдордЭ рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдкूрд░्рд╡ рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рд╕рд╣ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै।
рдФрдкрдиिрд╡ेрд╢िрдХ рд╢ाрд╕рди рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдЕрдкрдиी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдеी
рдЖрдп рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕्рдд्рд░ोрдд рдХृрд╖ि рдеा рдлिрд░ рднी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╡िрдиिрд░्рдоाрдг рдЧрддिрд╡िрдзिрдпां рд╣ो рд░рд╣ी рдеी
рд╕ूрддी рдФрд░ рд░ेрд╢рдоी рд╡рд╕्рдд्рд░ рдзाрддु рдЖрдзाрд░िрдд рддрдеा рдмрд╣ुрдоूрд▓्рдп рдордгिрд░рдд्рди рдЖрджि рд╕े рдЬुрдб़ी рд╢िрд▓्рдк рдХрд▓ाрдУ рдХे рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдХेंрдж्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рднाрд░рдд рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдоें рд╕ुрд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ो рдЪुрдХा рдеा
рднाрд░рдд рдоें рдмрдиी рдЗрди рдЪीрдЬों рдХी рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдмाрдЬाрд░ों рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рддрдеा рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рддрд░ рдХी рдХрд▓ाрдд्рдордХрддा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдмрдб़ी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдеी।
рдФрдкрдиिрд╡ेрд╢िрдХ рд╢ाрд╕рди рдХी рдиीрддिрдпों рд╕े рднाрд░рдд рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдЕрдзрдкрддрди рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рднाрд░рдд рдХो рдХрдЪ्рдЪे рдоाрд▓ рдХा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рдмрдиाрдпा рдЬрдмрдХि рдХрдЪ्рдЪे рдоाрд▓ рд╕े рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдоें рддैрдпाрд░ рдоाрд▓ рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕рдХा рдмाрдЬाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा।
рдХृрд╖ि рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдХ-
рдФрдкрдиिрд╡ेрд╢िрдХ рд╢ाрд╕рди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рднाрд░рдд рдоूрд▓рдд рд╣ै рдПрдХ рдХृрд╖ि рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╣ी рдмрдиा рд░рд╣ा
85% рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдпा рдкрд░ोрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдХृрд╖ि рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рд░ोрдЬी рд░ोрдЯी рдХрдоा рд░рд╣ी рдеी
рдмрдб़ी рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдХृрд╖ि рдоें рдЧрддि рд╣ीрди рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХрднी-рдХрднी рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рднी рдЕрдиुрднрд╡ рдХी рдЧрдИ
рдХृрд╖ि рдЕрдзीрди рдЫेрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рдХाрд░рдг рдХुрд▓ рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ рдХिंрддु рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдоें рдХрдоी рдЖрддी рд░рд╣ी
рдЧрддिрд╣ीрдирддा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг
рдФрдкрдиिрд╡ेрд╢िрдХ рднू рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा
рдЬрдоीрджाрд░ी рдк्рд░рдеा
рд░ैрдпрддрд╡ाрдб़ी рдк्рд░рдеा
рдорд╣ाрд▓рд╡ाрдб़ी рдк्рд░рдеा
рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдХा рдиिрдо्рди рд╕्рддрд░ рд╕िंрдЪाрдИ рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХे рдЕрднाрд╡ рдФрд░ рдЙрд░्рд╡рд░рдХों рдХा рдирдЧрдг्рдп рдк्рд░рдпोрдЧ рднी рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдХे рд╕्рддрд░ рдХो рдмрд╣ुрдд рдиिрдо्рди рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░рджाрдИ рдеा l
рдХृрд╖ि рдХे рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпीрдХрд░рдг рдиे рднी рдХिрд╕ाрдиों рдХी рджुрд░्рджрд╢ा рдмрдв़ाрдИ рдЦाрдж्рдпाрди्рди рдлрд╕рд▓ों рдХी рдЬрдЧрд╣ рдиिрдХрд▓ी рдирдЧрджी рдлрд╕рд▓ों рдкрд░ рдЬोрд░
рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдХ
рджेрд╢ рдХी рд╡िрд╢्рд╡ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╢िрд▓्рдк рдХрд▓ाрдУं рдХा рдкрддрди рд╣ो рд░рд╣ा рдеा рдХिंрддु рдЙрд╕рдХा рд╕्рдеाрди рд▓े рд╕рдХрдиे рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рдЖрдзुрдиिрдХ рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдЖрдзाрд░ рдХी рд░рдЪрдиा рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рджी рдЧрдИ।
рднाрд░рдд рдХे рдЗрд╕ рд╡िрдФрдзोрдЧीрдХीрдХрд░рдг рдХे рдкीрдЫे рд╡िрджेрд╢ी рд╢ाрд╕рдХों рдХा рджोрд╣рд░ा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдеा--
рдкрд╣рд▓ा рд╡े рднाрд░рдд рдХो рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ो рд░рд╣े рдЖрдзुрдиिрдХ рдЙрдж्рдпोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдХрдЪ्рдЪे рдоाрд▓ рдХा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे।
рджूрд╕рд░ा рдЬो рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рдЙрдд्рдкाрдж рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рдХो рд╣ी рдмाрдЬाрд░ рднी рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे।
рдРрд╕े рдЖрд░्рдеिрдХ рдкрд░िрджृрд╢्рдп рдоें рднाрд░рддीрдп рд╢िрд▓्рдкрдХрд▓ाрдУ рдХे рдкрдд्рддрди рд╕े рднाрд░ी рдмेрд░ोрдЬрдЧाрд░ी рдлैрд▓ी।
19рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЙрдд्рддрд░ाрд░्рдз рдоें рдХुрдЫ рдЖрдзुрдиिрдХ рдЙрдж्рдпोрдЧों рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ोрдиे рд▓рдЧी рдеी рдХिंрддु рдЙрдирдХी рдЙрди्рдирддि рдмрд╣ुрдд рдзीрдоी рд╣ो рд░рд╣ी рдеी।
рдк्рд░ाрд░ंрдн рдоें рдпрд╣ рд╡िрдХाрд╕ рд╕ूрддी рд╡рд╕्рдд्рд░ рдФрд░ рдкрдЯрд╕рди рдЙрдж्рдпोрдЧों рдХो рдЖрд░ंрдн рдХрд░рдиे рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рдеा।
рдмीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЖрд░ंрднिрдХ рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд▓ोрд╣ा рдФрд░ рдЗрд╕्рдкाрдд рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ुрдЖ рдЬैрд╕े рдЯाрдЯा рдЖрдпрд░рди рдПंрдб рд╕्рдЯीрд▓ рдХंрдкрдиी рдЗрд╕рдХो рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 1907 рдоें рд╣ुрдИ।
рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рдмाрдж рдЪीрдиी рд╕ीрдоेंрдЯ рдХाрдЧрдЬ рдЖрджि рдХे рдХुрдЫ рдХाрд░рдЦाрдиे рднी рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдП।
рднाрд╡ी рдФрдж्рдпोрдЧिрдХीрдХрд░рдг рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рдкूंрдЬीрдЧрдд рдЙрдж्рдпोрдЧों рдХा рдк्рд░ाрдп рдЕрднाрд╡ рд╣ी рдмрдиा рд░рд╣ा।
рдЗрди рдХुрдЫ рдирдП рдХाрд░рдЦाрдиों рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╕े рджेрд╢ рдХी рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рд╢िрд▓्рдк рдХрд▓ा рдЖрдзाрд░िрдд рдиिрд░्рдоाрдг рд╢ाрд▓ाрдУं рдХे рдкрддрди рдХी рднрд░рдкाрдИ рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрдИ।
рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░
рд╢ाрд╕рди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рднाрд░рдд рдХे рдЖрдпाрдд рдиिрд░्рдпाрдд рд╡्рдпाрдкाрд░ рдкрд░ рдм्рд░िрдЯेрди рдиे рдПрдХाрдзिрдХाрд░ рдмрдиा рд▓िрдпा рдеा।
рднाрд░рдд рдХा рдЖрдзे рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХेрд╡рд▓ рдм्рд░िрдЯेрди рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рдеा рдЬिрд╕рдоें рднाрд░рдд рдХрдЪ्рдЪे рдоाрд▓ рдХा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рдФрд░ рддैрдпाрд░ рдоाрд▓ рдХा рдЖрдпрддрдХ рдеा।
рдЬिрд╕ рдХाрд░рдг рд╡्рдпाрдкाрд░ рдЕрдзिрд╢ेрд╖ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рднी рдпрд╣ рдШाрдЯे рдоें рдеा।
1869 рдоें рд╕्рд╡ेрдЬ рдирд╣рд░ рдХे рдЦुрд▓рдиे рд╕े рдкрд░िрд╡рд╣рди рд▓ाрдЧрдд рдХрдо рд╣ो рдЧрдИ рдЬिрд╕рд╕े рднाрд░рддीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░ рдкрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХा рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдФрд░ рднी рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ो рдЧрдпा।
рдЬрдиांрдХिрдХीрдп рдкрд░िрд╕्рдеिрддि
1881 рд╕े рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╣рд░ 10 рд╡рд░्рд╖ рдкрд░ рдЬрдирдЧрдгрдиा рд╢ुрд░ू рд╣ो рдЧрдИ।
рдЬीрд╡рди рдк्рд░рдд्рдпाрд╢ा рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдеी (32 рд╡рд░्рд╖ )
рдоृрдд्рдпु рджрд░ рдКंрдЪी рдеी
рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ 16% рд╕े рднी рдХрдо рдорд╣िрд▓ा рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдиा рдХे рдмрд░ाрдмрд░ 7% рд╕े рднी рдХрдо рдеी
рд╢िрд╢ु рдоृрдд्рдпु рджрд░ 218 рдк्рд░рддि рд╣рдЬाрд░ рдеी।
рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиा
рдХृрд╖ि рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп 70 рд╕े 75% рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рд▓рдЧी рдеी рд╡िрдиिрд░्рдоाрдг рдоें 10% рд╕ेрд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें 15 рд╕े 20% рдЬрди рд╕рдоुрджाрдп рдХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдоिрд▓ рдкा рд░рд╣ा рдеा।
рдЖрдзाрд░िрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиा
рдФрдкрдиिрд╡ेрд╢िрдХ рд╢ाрд╕рди рдоें рджेрд╢ рдоें рд░ेрд▓ो, рдкрдд्рддрдиो, рдЬрд▓ рдкрд░िрд╡рд╣рди рд╡ рдбाрдХ рддाрд░ рдЖрджि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ।
рдЗрд╕рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЬрди рд╕ाрдоाрди्рдп рдХो рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдиा рдирд╣ीं рдеा рдЕрдкिрддु рдЖрд░्рдеिрдХ рд╢ोрд╖рдг рдХी рдЧрддि рддीрд╡्рд░ рдХрд░рдиा рдеा рд╕ाрде рд╣ी рднाрд░рдд рдкрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд╕ृрджृрдв рдХрд░рдиा рдеा।
Comments
Post a Comment